Toen ik vanmorgen tijdens mijn ontbijtje rustig over mijn Facebook tijdlijn scrolde, zag ik daar weer een bericht van een leerkracht over het continurooster. Deze leerkracht was benieuwd naar de ervaringen van collega’s met het continurooster en hoe zij op school de pauzetijden hadden geregeld.

Getriggerd door deze vraag las ik alle reacties onder dit bericht en ook hier bleek weer uit dat veel scholen wel het continurooster hebben ingevoerd, maar de pauzetijden voor de leerkrachten niet goed geregeld hebben. En dit is niet toevallig alleen in dit geval zo. Bij 90% van de leerkrachten die ik train en coach, die werken met een continurooster blijkt dit zo te zijn. En dat vind ik schrijnend.

Ik luid dan ook de noodklok over het continurooster: bij 90% van de leerkrachten zijn de pauzetijden in het gedrang.

En als je me al wat langer kent en volgt, dan weet je dat ik geen blad voor de mond neem en schrijf wat mijn hart me ingeeft. Want ergens maakt het me ook vreselijk boos.

Bij veel leerkrachten staat het water behoorlijk tot aan de lippen en er worden allerlei grootschalige acties in touw gezet om de werkdruk te verlagen: kleinere klassen, meer salaris, etc., terwijl iets basaals als de pauzes in veel gevallen niet eens goed geregeld zijn.

Ergens denk ik dat het belang van pauze nog teveel wordt onderschat. Maar op tijd pauze nemen is juist voor leerkrachten erg belangrijk, want zij staan vanaf het moment dat de leerlingen in de klas zijn, aan.

Daar waar je met een kantoorbaan nog weleens even uit het raam kan staren of een wandelingetje naar de koffieautomaat kunt maken wanneer je dat nodig hebt, is dat voor de meeste leerkrachten ondoenlijk.

Ik weet nog wel toen ik een vervanging deed in het cluster 4 onderwijs. Zelfs even naar het toilet, iets verderop op de gang, was soms al niet te doen.

Maar een mens is geen computer. Een mens heeft geregeld pauze en rustmomenten nodig om te kunnen herstellen van de fysieke en mentale inspanningen die hij doet en wanneer hij dat niet doet, gaat dat ten koste van de productiviteit en zal hij meer fouten gaan maken.  

En uiteindelijk kost je dat als werkgever zijnde nog veel meer.

Wat staat er nu eigenlijk in de cao po over de pauzetijden voor leerkrachten?

Als op een dag meer dan vijfeneenhalf uur wordt gewerkt, bestaat er recht op een pauze van een half uur tussen 10:00 u en 14:00 u. Indien de PMR daarmee instemt, kan die pauze worden opgesplitst in 2 x 15 minuten. Ook de gesplitste pauze valt in de periode tussen 10.00 uur en 14.00 uur. Bron: PO-raad

Maar in de praktijk zie ik deze cao-bepaling nog weleens verkeerd uitgelegd worden: De vijfeneenhalf uur wordt uitgelegd als meer dan vijfeneenhalf uur voor de klas en daar komt bijna geen enkele leerkracht aan toe op een dag, dus dan zou deze cao-bepaling voor bijna geen enkele leerkracht gelden. Maar dat is niet wat er staat. Er staat: Als op een dag meer dan vijfeneenhalf uur wordt gewerkt. Dat gaat om het totaal aantal uren en niet om de lestijd.

Ook zie ik veel gedoogconstructies voorbijkomen. Leerkrachten die het half uur pauze nemen pas nemen als de leerlingen weg zijn. Het personeel en de (P)MR heeft daar mee ingestemd. Maar hoe kun je als personeel en MR met iets instemmen dat in strijd is met de cao-bepaling hierover? Hoe goed heb je dan je huiswerk gedaan?

Daarnaast wordt vaak aangevoerd dat je geen ouders en vrijwilligers kunt inzetten om in de pauzes toezicht te houden, in verband met de aansprakelijkheid. Maar dit is wat de po-raad daarover schrijft: Het is raadzaam om te controleren of de aansprakelijkheidsverzekering van de school in orde is en ook dekking biedt voor vrijwilligers. Verder zijn er geen juridische belemmeringen om anderen te laten helpen bij het toezicht tijdens de pauze van de kinderen.

Ook wordt nog te vaak gezegd dat eten met de leerlingen en pleinwacht lopen pauzetijd is voor de leerkracht. Maar dat is niet correct. Het is pauzetijd voor de leerlingen, maar de leerkracht is nog steeds aan het werk. Dit is wat de po-raad daarover zegt: Wanneer de leraar eet met de kinderen of toezicht houdt bij het buitenspelen, dan hebben de kinderen pauze, maar dat is geen pauze voor de leraar. De leraar heeft de verantwoordelijkheid over de kinderen en dat valt onder zijn werkzaamheden.

Met een pauze wordt bedoeld een moment waarop de leraar geen toezicht houdt op kinderen en de vrijheid heeft om bijvoorbeeld even de school te verlaten. Tenslotte is het faciliteren van de pauzetijden binnen de cao-bepaling niet alleen een plicht van de werkgever, maar ook van de werknemer. Je bent ook verplicht om je te houden aan de pauzetijden en ondertussen vergaderen/schriften nakijken, etc. is niet pauzeren.

Waarom dan toch over naar het continurooster?

Ik vraag me dan ook echt serieus af: Hoe kun je als school toch het continurooster invoeren, terwijl je de pauzetijden voor de leerkrachten niet volgens de cao-bepalingen kunt garanderen? Voor de leerlingen zijn de pauzetijden op een dag vaak wel goed geregeld in het geval van een continurooster, maar voor de leerkrachten daarentegen…

Volgens mij zijn juist de leerkrachten het kostbaarste bezit van een school. En als zij niet energiek en fit zijn, doordat zij te lang achterelkaar moeten doorwerken, dan heeft dit ook direct gevolgen voor de kwaliteit van het onderwijs.

Zoals ik eerder in deze blog ook al schreef, een leerkracht is geen computer en heeft rustmomenten nodig om te kunnen herstellen van de fysieke en mentale inspanningen. Wanneer dit genegeerd wordt, dan gaat dit ten koste van de productiviteit en zullen er meer fouten worden gemaakt.

Kun je je dat als werkgever veroorloven?

Wat is het dan dat je als school toch besluit om over te gaan naar het continurooster, terwijl de pauzetijden niet goed geregeld zijn voor je personeel?

Druk van ouders? Of leek het gras bij de buren groener, dan dat het in werkelijkheid is? Of omdat iedereen het doet? Ik weet het niet…, maar ergens probeer ik het toch te begrijpen.

Een leerkracht die opkomt voor zijn recht is niet lastig

De enkele leerkracht die het aandurft om op te komen voor zijn of haar recht, wordt vaak door de leidinggevende afgedaan als lastig, als iemand die zeurt. Ik heb op dit moment een aantal leerkrachten in coaching die heel hard aan het werk zijn om op een goede manier te herstellen van een burn-out.

Bij een deel van hen zijn de pauzetijden in verband met het continurooster ook niet goed geregeld. Deze leerkrachten gingen voor hun burn-out ook altijd maar door, zowel in hun werk als privé en dat is dan ook een van de redenen dat ze in een burn-out terecht zijn gekomen. Ze hebben jarenlang roofbouw gepleegd op hun lijf.

Van mij als hun coach, maar ook door andere zorgprofessionals die hen tijdens het herstel bijstaan, hebben deze leerkrachten gehoord dat het belangrijk is om vanaf nu geregeld rust te nemen. (En eigenlijk geldt dit natuurlijk voor alle leerkrachten) Dit om goed en duurzaam weer terug te keren in hun werk als leerkracht.

Maar ze staan letterlijk met hun rug tegen de muur. Het kan niet, het is onmogelijk, onze MR heeft anders besloten en daar moet je het maar mee doen. Ze worden als lastig gezien, maar eigenlijk is dat onterecht, want ze vragen alleen maar om hun recht.

Daarnaast begeef je je als werkgever/leidinggevende ook behoorlijk op glad ijs, zeker als er meerdere leerkrachten aangeven dat ze de werkdruk hoog vinden of zelfs uitvallen als gevolg van een burn-out en/of andere stressgerelateerde klachten. Dit is wat arbeidsrechter.nl hierover schrijft: Een werkgever pleegt wanprestatie tegenover medewerkers, als hij verlangt dat zij (gaan) werken in strijd met de arbeidstijdenwet, collectieve regeling en of individuele afspraken in de arbeidsovereenkomst.

Zij kunnen nakoming verlangen en een schadevergoeding eisen voor de schade die zij hebben geleden door het niet in acht nemen van de (collectieve) regels of onderlinge afspraken. Bij klachten kan er een onderzoek worden ingesteld, met uiteindelijk waarschuwingen en boetes tot gevolg.

Moet het dan uiteindelijk zover komen?

Inmiddels is het een heel verhaal geworden.

De reden waarom ik deze blog heb geschreven, is omdat ik merk dat er bij veel leerkrachten onwetendheid is over hun rechten omtrent pauzes in de cao, maar ook omdat ik zoveel leerkrachten zie in mijn trainingen en coaching bij wie het water echt tot aan de lippen staat.

Prachtige leerkrachten, met een groot hart voor hun leerlingen, maar die omwille van de hoge werkdruk die ze ervaren overwegen om het onderwijs te verlaten. Of uitvallen door een burn-out en/of andere stressgerelateerde klachten.

We hebben met elkaar hooggespannen verwachtingen van de politiek, vakbonden en actiegroepen als PO in Actie in het verlagen van de werkdruk, door kleinere klassen, een hoger salaris, etc. Maar laten we vooral ook niet het oog verliezen wat we hierin zelf kunnen doen en laten we dan beginnen met de pauzetijden.

Is het nu overal kommer en kwel met het continurooster?

Zeker niet! Gelukkig hoor ik ook voorbeelden waar het wel goed geregeld is en ook werk ik zelf nu tijdelijk op een school waar ik elke middag een half uur pauze heb, waar ik na een paar uren kleuters ook echt aan toe ben.

Zou je me willen helpen?

Ik zou het fijn vinden als deze blog zoveel mogelijk gedeeld wordt, zodat zoveel mogelijk leerkrachten, maar ook leidinggevenden kennis kunnen nemen van de inhoud en daar hun voordeel uit kunnen halen. Zou je dat voor me willen doen?

p.s. Wil je als schoolteam, leidinggevende of leerkracht weten wat je zelf kunt doen in het verlagen van je werkdruk? Iedere maand heb ik ruimte in mijn agenda voor vijf gratis werkdrukscans van 30 minuten. Samen zoomen we in op jouw specifieke situatie en krijg je van mij twee persoonlijke tips. Hier vind je alle informatie en kun je je aanmelden voor de werkdrukscan.